W dniach 17-24 kwietnia w Polsce corocznie obchodzimy Tydzień dla Serca. Celem tego wydarzenia jest promowanie profilaktyki chorób układu krążenia, zwłaszcza poprzez zdrową dietę i styl życia. Ponadto szczególny nacisk kładzie się na upowszechnienie wiedzy o chorobach serca – ich przyczynach i możliwościach zapobiegania.

Tydzień dla Serca to bardzo dobra okazja, by przypomnieć sobie, jak dbać na co dzień o jeden z najważniejszych organów naszego ciała! Choroby układu krążenia są od lat główną przyczyną zgonów w Polsce. Zgony spowodowane przez choroby układu krążenia to jednak tylko wierzchołek góry lodowej. Ogromnym problemem są bardzo szeroko rozpowszechnione w społeczeństwie choroby cywilizacyjne, takie jak hipercholesterolemia czy nadciśnienie tętnicze, które prowadzą do dalszych, jeszcze poważniejszych schorzeń, m.in. zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu (krwotocznego i niedokrwiennego), tętniaków czy zakrzepicy – a więc chorób będących często bezpośrednią przyczyną zgonu lub mających bezpośredni, negatywny wpływ na jakość życia chorego.

Czynniki ryzyka chorób serca

Choroby serca i naczyń, takie jak: choroba wieńcowa, zawał serca czy udar mózgu, powstają w wyniku działania tak zwanych czynników ryzyka. Szczególnie narażone na rozwój chorób układu krążenia są osoby, u których występuje jednocześnie kilka takich czynników. Do najważniejszych należą:

• nadwaga,
• otyłość brzuszna,
• nadciśnienie tętnicze,
• wysoki poziom cholesterolu,
• cukrzyca typu 2,
• palenie tytoniu,
• brak regularnego wysiłku fizycznego,
• nadużywanie alkoholu.

Choroby układu krążenia są ze sobą wzajemnie powiązane. Nadciśnienie krwi nasila procesy miażdżycowe w tętnicach. Miażdżyca, zwężając i usztywniając naczynia krwionośne powoduje wzrost ciśnienia. Jest też przyczyną poważnych chorób serca, natomiast zawał serca jest najczęściej wynikiem miażdżycy naczyń wieńcowych oraz współistniejącego nadciśnienia, a patomechanizm udaru mózgu jest związany ze wzrostem ciśnienia w zmienionych miażdżycowo naczyniach mózgowych.

Profilaktyka chorób serca

Co zrobić, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby układu krążenia?

• Dbać o prawidłową masę ciała. Pamiętaj o warzywach i owocach, które powinny być spożywane praktycznie podczas każdego posiłku. Zaleca się spożywanie codziennie minimum 400 g warzyw i owoców w proporcjach – 3/4 warzywa i 1/4 owoce. Ogranicz ilość tłuszczu pochodzenia zwierzęcego. Do przyrządzania potraw użyj oliwy z oliwek czy oleju kokosowego. Niech w Twoim jadłospisie znajdzie się więcej dań z ryb czy roślin strączkowych.
• Prowadzić aktywny tryb życia. Aktywność fizyczna zalecana jest dla osób w każdym wieku. Ważne jest, aby była dostosowana do wieku, sylwetki i stanu zdrowia. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby dorośli (18-64 lata) wykonywali aktywność fizyczną przez 150–300 minut tygodniowo o umiarkowanej intensywności lub 75–150 minut o dużej intensywności. 
• Zrezygnować z palenia tytoniu. Jedna, wypalona w ciągu dnia, paczka papierosów czterokrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca u czterdziestolatka w porównaniu z osobą niepalącą. 
• Ograniczyć spożycie alkoholu.
• Wykonywać regularnie badania lekarskie profilaktyczne w kierunku wczesnego wykrycia chorób układu krążenia i wdrożenia efektywnego leczenia.
• Kontrolować ciśnienie krwi oraz poziom cholesterolu.
• Redukować poziom stresu. Znaleźć sposób na radzenie sobie ze stresem, takich jak medytacja, joga oraz relaks.

Karta badania profilaktycznego obejmuje takie informacje, jak:

• obciążenia rodzinne (zawał serca, udar mózgu u ojca przed 55 r.ż.; u matki przed 60 r.ż.),
• palenie papierosów,
• przyjmowanie leków hipotensyjnych, hipolipemizujących (satyna, fibrat),
• wykonywanie ćwiczeń fizycznych trwających powyżej 30 minut,
• wyniki badania fizykalnego,
• wynik oceny BMI,
• pomiary ciśnienia tętniczego,
• wyniki badań biochemicznych: cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, trójglicerydy, glukoza na czczo.

Na tej podstawie lekarz dokonuje oceny ryzyka chorób układu krążenia oraz wskazuje zalecenia dla pacjenta: edukację lub dalszą diagnostykę i leczenie w poradni specjalistycznej.

Karta ryzyka SCORE

Karta ryzyka SCORE (Systematic Coronary Risk Evaluation) to narzędzie, które służy do oceny ryzyka zachorowania na choroby układu krążenia, takie jak zawał serca czy udar mózgu. Karta ta jest oparta na badaniach naukowych i faktach epidemiologicznych i uwzględnia wiek, płeć, ciśnienie krwi, poziom cholesterolu oraz palenie tytoniu.

Wynik karty ryzyka SCORE jest wyrażany w procentach i informuje o szansach na zachorowanie na chorobę układu krążenia w ciągu 10 lat. Im wyższy wynik, tym większe ryzyko wystąpienia choroby.

Karta ryzyka SCORE jest powszechnie wykorzystywana przez lekarzy i inne służby zdrowia do oceny ryzyka chorób układu krążenia i w celu podejmowania decyzji dotyczących profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych.

Jeśli chcesz ocenić swoje ryzyko, postępuj według wskazówek:

1. W tablicy SCORE znajdź odpowiedni kwadrat, uwzględniający Twoją płeć, wiek oraz ewentualne palenie tytoniu. 
2. W znalezionym kwadracie wyszukaj miejsce, w którym krzyżują się wartości Twojego skurczowego ciśnienia tętniczego i cholesterolu całkowitego.
3. Odczytaj swoje ryzyko.

Źródło grafiki Score: Narodowy Instytut Kardiologii www.ikard.pl/karta-ryzyka-score.html

Dieta dla zdrowia serca i układu krążenia

W zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego bardzo istotnych jest pięć zaleceń, które powinny stać się nawykami: stosowanie zdrowej diety utrzymywanie prawidłowej masy ciała, utrzymywanie aktywności fizycznej, niepalenie papierosów (lub rzucenie nałogu), poprawienie jakości snu.

Wyniki wielu badań pozwalają na powiązanie zmniejszenia ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego z tymi nawykami. Dbanie o zdrowy styl życia może zapobiec wielu przypadkom choroby wieńcowej, udarom niedokrwiennym, nagłym zgonom sercowym, przedwczesnym zgonom związanym z chorobami serca. Innymi słowy - zdrowy styl życia to dobra inwestycja w dłuższe, zdrowsze życie.

Korzyści dla funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego, wynikające z prawidłowo skomponowanej diety, obejmują mniejsze ryzyko nadciśnienia, otyłości, stanów zapalnych i insulinooporności. Badania wykazują, że dieta oparta na produktach roślinnych wiąże się z korzystniejszym działaniem na zdrowie układu sercowo-naczyniowego. Diety zawierające duże ilości warzyw, owoców, nasion roślin strączkowych, pełnoziarnistych produktów zbożowych i orzechów zawierają składniki ochronne, zmniejszające ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego (takie jak duża ilość błonnika i antyoksydantów). Są również niskokaloryczne i pozbawione składników, które zwiększają to ryzyko, w tym tłuszczów nasyconych i dodanego cukru.

Przez lata badania nad związkami między dietą, a chorobami serca koncentrowały się na poszczególnych składnikach odżywczych takich jak cholesterol (i pokarmy o wysokiej zawartości cholesterolu, np. jajka), rodzajach tłuszczów oraz konkretnych witaminach i składnikach mineralnych. Jednak jemy produkty i grupy produktów, a nie wyizolowane składniki odżywcze. Stąd badania ostatnich lat skupiły się na wzorcach żywieniowych korzystnych dla układu krążenia.

Badania te wykazały, że najlepsza dieta dla zapobiegania chorobom serca jest pełna warzyw i owoców, produktów zbożowych pełnoziarnistych, orzechów, ryb, drobiu i olejów roślinnych, a ograniczająca czerwone i przetworzone mięso, rafinowane węglowodany, żywność i napoje z dodatkiem cukru, sodu, i żywność zawierającą tłuszcze typu trans. Osoby stosujące diety zgodnie z tym wzorcem żywieniowym obniżyły o 31% ryzyko chorób serca, o 33% ryzyko cukrzycy i 20% ryzyko udaru.

Dieta śródziemnomorska, uzupełniona o oliwę z oliwek z pierwszego tłoczenia (extra virgin) lub orzechy (czyli bogate źródła tłuszczów nienasyconych), zmniejszyła częstość występowania poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych wśród osób z chorobami układu krążenia. Badanie to podkreśla, że diety niskotłuszczowe nie są korzystne dla zdrowia serca i włączenie zdrowych tłuszczów w odpowiednich ilościach takich jak te zawarte w diecie śródziemnomorskiej może poprawić zdrowie serca.

Sód i potas to dwa powiązane ze sobą składniki mineralne, które odgrywają główną rolę w regulacji ciśnienia krwi i prawidłowej pracy serca. Spożywanie mniejszej ilości słonych pokarmów i zwiększenie udziału pokarmów bogatych w potas w diecie może znacząco obniżyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Potas znajduje się w wielu produktach, zwłaszcza w owocach, warzywach, roślinach strączkowych i niskotłuszczowym nabiale. Jednak odwrotna sytuacja polegająca na spożywaniu dużej ilości pokarmów bogatych w sód, zwłaszcza pakowanych przekąsek, konserw, pieczywa i posiłków typu fast food, przy jednocześnie małym spożyciu produktów bogatych w potas, może zwiększyć ryzyko chorób układu krążenia.

Osoby zainteresowane większą ilością informacji na ten temat, zachęcamy do lektury e-booka autorstwa Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, w którym omawiane są krok po kroku zasady zdrowego żywienia w zapobieganiu oraz wspieraniu leczenia chorób układu sercowo-naczyniowego: "Dieta dla zdrowia serca i układu krążenia" (.pdf, 24 MB).

Poradnia kardiologiczna w przychodni Zdrowie to My

Zachęcamy do skorzystania z naszej poradni kardiologicznej, która specjalizuje się w diagnostyce i leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. W poradni kardiologicznej oferujemy konsultacje lekarskie oraz diagnostykę, w ramach której wykonywane są badania: EKG, Echo Serca, Holter EKG / RR, próba wysiłkowa. Więcej informacji: PORADNIA KARDIOLOGICZNA.

Zapraszamy do przychodni Zdrowie to My. Do zobaczenia!

Główne zdjęcie jest autorstwa fabrikasimf z Freepik.com